Na današnji dan preminuo Dositej Obradović

Dositej Obradović je rođen kao Dimitrija Obradović 17. februara 1739. godine u siromašnoj porodici u selu Čakovo (današnja Ciacova, okrug Timis, Rumunija), u regionu Banata, koji je tada bio dio habzburške Kraljevine Mađarske. Njegovi roditelji su umrli dok je bio dječak, pa je rano započeo svoj život kao šegrt u gradu Temesvar (danas Temišvar, Rumunija), nedaleko od svog sela.

Njegova strast za učenjem bila je jaka, a slobodno vrijme provodio je čitajući čim završio radno vrijeme u prodavnici. Njegova čitanja uglavnom su bila ograničena na živote svetaca i izvještaje o čudima koja su činili. Bio je toliko zaokupljen ovom literaturom da je razmišljao o tome da živi u pustinji, postane svetac i sam čini čuda. Jednom je pokušao da pobjegne, ali ga je jedan od drugara razuvkerio. Njegova želja za svetim životom bila je snažna.

Obradović je bio siguran da je idealno mjesto za svoj život pobožnosti pronašao u manastiru u Hopovu, 97 km od Temesvara. Kolega šegrt iz njegove radnje po imenu Nikola Putin pridružio se Obradoviću u njegovoj avanturi. Dva dječaka su uzeli novac; tri groša bio je sav kapital koji je Obradović posjedovao, a Nikola nije imao svoj novac i tri hljeba bila su dovoljna za „dvodnevni izlet“ dok su  četiri dana proveli pješke. U to vrijeme takva putovanja nijesu bila rijetka pojava za mlade Srbe koji su putovali u potrazi za obrazovanjem; pisac i istoričar Jovan Rajić putovao je pješice od Mađarske do Rusije, na udaljenosti od 1.300 km. Obradović i Nikola krenuli su putem uz rijeku Begej dok nijesu stigli do manastira u Hopovu pred kraj jula 1757. godine.

Obradović se zamonašio u manastiru 17. februara 1757. godine i bio je veoma srećan. Nije više radio u prodavnici; mogao je sve svoje vrijeme da posveti čitanju, a pošto je biblioteka bila prepuna svetih knjiga, našao se u okruženju koje je tražio. Njegova strast prema životima svetaca i želja da i sam postane svetac u ovo vrijeme dostigli su vrhunac. Što je duže bio tamo, njegova težnja je postepeno slabila. Prelijepo, prijatno okruženje manastira veoma se razlikovalo od pustinja koje je Obradović priželjkivao.

Poslije više od tri godine u Hopovu, Obradović je napustio manastir 2. novembra 1760. godine i pošao prema Hilandaru, Svetoj Gori, a u srpsko područje unutrašnje Dalmacije stigao je u proljeće 1761. godine i bio je toplo primljen; Srpski sveštenici iz kninskog okruga ponudili su mu učiteljsko mjesto u Golubiću. Obradovićev život u ovom dalmatinskom selu bio je idiličan.

Iz Dalmacije je otišao u Crnu Goru gdje je proveo nekoliko mjeseci živkeći u manastiru Podmaine tokom posjete Boki Kotorskoj 1764. godine, zatim Albaniji, Grčkoj, Carigradu i Maloj Aziji; etapu po etapu, uvijek zarađujući za život kao privatni učitelj, Obradović je posjetio sve ove zemlje (posebno Grčku koja je bila najnaprednija). Prošlo je deset godina (1761–1771) otkako je započeo svoja putovanja. Smatra se da je bio mason.

Obradović je dao najznačajniji doprinos obrazovanju svog naroda u posvećenoj upotrebi srpskog narodnog jezika. Tokom njegovog života, Srbi su bili podijeljeni u tri jezičke kategorije: nekoliko obrazovanih ljudi koji su govorili i pisali na ruskom crkvenoslovenskom (jezik prestiža), drugi obrazovani ljudi koji su govorili i pisali na slovenskom srpskom (hibrid ruskocrkvenoslovenskog, starog crkvenoslovenskog, ruskog i lokalno srpskog narodnog jezika) i mase, uglavnom nepismene, koje su govorile lokalni srpski narodni jezik.

Njegova najpoznatija djela sastojala su se uglavnom od prevoda, od kojih su najpoznatiji prevodi nekih Ezopovih basni iz 1788. godine. Obradović je svakoj od basni priložio odgovarajuća moralna uputstva, kao i srpske narodne poslovice i narodne izraze koji pomažu čitaocu da se poveže sa porukom svake basne. Cilj mu je bio da pomogne srpskoj javnosti da shvati potrebu za značajnim kulturnim napretkom.

Umro je 7. aprila 1811. godine u Beogradu. Do danas se Obradović smatra prvakom srpske kulture i dalje cijenjena i veoma proslavljena ličnost srpske istorije književnosti.

Izvor: lektire.rs